Evropska nedjelja prevencije raka grlića materice (ENPRGM) obilježava se od 22. do 28. januara 2024. godine. 

Kao i do sada cilj obilježavanja ovogodišnje ENPRGM je podizanje svijesti o rasprostranjenosti ovog oboljenja i informisanje javnosti o značaju preventivnih programa u okviru zdravstvenog sistema Crne Gore – Skrining programa raka grlića materice i Programa HPV vakcinacije. 

Rak grlića materice je drugi najčešći rak nakon raka dojke koji pogađa žene u dobi od 15 do 44 godine u Evropskoj uniji. Svake godine u EU registruje se oko 33 000 slučajeva raka grlića materice i 15 000 smrtnih slučajeva.

U Crnoj Gori rak grlića materice je takođe jedan od vodećih uzroka obolijevanja i umiranja u ženskoj populaciji kada su u pitanju maligne bolesti, što veoma zabrinjava imajući u vidu da je rak grlića materice jedna od najpreventabilnijih malignih bolesti. Prema procjenama Svjetske zdravstvene organizacije za 2020. godinu (koje su kreirane i u odnosu na posljednje podatke iz Nacionalnog registra) Crna Gora ima najveću  stopu obolijevanja (26,2/100 000 žena) i umiranja (10,5/100 000 žena) od raka grlića materice u Evropi.

Faktori rizika za nastanak ovog oboljenja su raznovrsni, a u najvećem broju slučajeva je to dugotrajna infekcija sa visokorizičnim (onkogenim) tipovima humanog papiloma virusa (HPV), koja pripada seksualno-prenosivim infekcijama (iako seksulani odnos u užem smislu nije jedini način prenošenja ove infekcije). Pored navedene HPV infekcije i drugi faktori rizika utiču na razvijanje raka grlića materice, kao što su: rano stupanje u seksualne odnose; nezaštićen polni odnos sa inficiranom osobom; česta promjena seksualnih partnera/ki; smanjena otpornost organizma (pušenje cigareta, alkoholizam, hronične bolesti itd); obolijevanje od drugih seksualno prenosivih infekcija, kao što su hlamidija i gonoreja.

HPV je prisutan u oko 90-99% slučajeva raka grlića materice.

Skrining program raka grlića materice je jedna od najefikasnijih preventivnih mjera jer se bolest otkriva u ranoj fazi prije pojave kliničkih simptoma i znakova. Skrining omogućava ne samo otkrivanje raka grlića materice u ranoj fazi, već i otkrivanje prekanceroznih promjena, čijim se uklanjanjem sprječava nastanak malignih promjena.

Ranim otkrivanjem povećava se mogućnost izliječenja, poboljšava kvalitet života i produžava period preživljavanja uz istovremeno smanjenje troškova liječenja i zbrinjavanja takvih pacijentkinja.

Skrining raka grlića materice se u Crnoj Gori sprovodi na nacionalnom nivou. Primarni test za rano otkrivanje raka grlića materice je HPV test koji podrazumijeva otkrivanje prisustva HPV partikula u brisu grlića materice. Uzimanje brisa grlića materice za HPV je jednostavna, brza i bezbolna metoda. U

HPV vakcinacija predstavlja specifičnu mjeru primarne prevencije koja, ukoliko se sprovodi adekvatno, daje veoma dobre rezultate u prevenciji prekanceroznih i kanceroznih promjena na grliću materice. Najbolji efekat vakcina ima ukoliko se daje u ranom uzrastu, već nakon navršenih devet godina života (od 9 do 14 godina). Zemlje koje deceniju ili duže vakcinaciju sprovode na sistemski način i sa visokim obuhvatom, već bilježe značajan pad učestalosti HPV infekcija, genitalnih bradavica, prekanceroznih promjena na grliću materice i raka grlića materice.

U Crnoj Gori je od 2022. godine uspostavljen program HPV vakcinacije vakcinom koja je veoma djelotvorna i visoko bezbjedna. 

Dom zdravlja Herceg Novi Evropsku nedelju prevencije raka grlića materice obilježava pojačanim aktivnostima. Stoga:

• Pozivamo roditelje djevojčica starosti od 9 do 18 godina da ih dovedu izabranim pedijatrima radi HPV vakcinacije i bez zakazanog termina, i tokom vikenda od 9 do 14 sati;

• Pozivamo sve žene odgovarajuće starosne dobi da se jave izabranom ginekologu i zakažu skrining.